Аналіз прычын няшчасных выпадкаў з цяжкімі наступствамі, якія адбыліся ў 2015 годзе, паказвае, што большасць з іх абумоўлена парушэннямі пацярпелымі працоўнай і вытворчай дысцыпліны, інструкцый па ахове працы (20,5 працэнта ад агульнай колькасці ўстаноўленых прычын).
Акрамя таго, у 17 працэнтах няшчасных выпадкаў было ўстаноўлена невыкананне кіраўнікамі і спецыялістамі абавязкаў па ахове працы. Больш за 8 працэнтаў прычын няшчасных выпадкаў склала асабістая неасцярожнасць пацярпелых.
Такім чынам, у цяперашні час адным з дзейсных спосабаў недапушчэння "асобасных" прычын вытворчага траўматызму з'яўляецца прыняцце мер па ўмацаванні працоўнай дысцыпліны за кошт:
удасканалення ў арганізацыях механізма стымулявання работнікаў за работу без парушэнняў патрабаванняў аховы працы, працоўнай і вытворчай дысцыпліны;
узмацнення ролі саміх працаўнікоў у забеспячэнні бяспечнай вытворчасці прац.
У адпаведнасці з артыкулам 19 Закона Рэспублікі Беларусь "Аб ахове працы" работнік абавязаны аказваць садзейнічанне і супрацоўнічаць з наймальнікам у справе забеспячэння здаровых і бяспечных умоў працы, неадкладна паведамляць сваёй непасрэднай кіраўніка або іншай упаўнаважанай службовай асобе наймальніка аб няспраўнасці абсталявання, інструмента, прыстасаванняў, транспартных. сродкаў, сродкаў аховы, аб пагаршэнні стану свайго здароўя.
Як паказвае практыка дасягненне станоўчых вынікаў у пытаннях захавання жыцця і здароўя работнікаў у многім залежыць ад сістэмнага падыходу да вырашэння праблем аховы працы, у тым ліку і фарміравання ў работнікаў культуры аховы працы.
З гэтай мэтай неабходна ўкараняць формы і метады работы па стымуляванні работнікаў за садзейнічанне наймальніку ў справе забеспячэння здаровых і бяспечных умоў працы.
Павага і заахвочванне за стараннасць, добрасумленнае стаўленне да працы, строгае выкананне правіл і норм бяспекі працы служаць для работнікаў важным стымулам да няўхільнага захавання правіл, норм і інструкцый па ахове працы.
Упраўленне матывацыяй да падтрымання высокага ўзроўню бяспекі працы накіравана на выпрацоўку ў работнікаў асабістых і групавых доўгатэрміновых інтарэсаў і адпаведных установак на безумоўнае зацікаўленае выкананне патрабаванняў аховы працы, а таксама адпаведных паводзін пры небяспечных вытворчых сітуацыях.
Неабходна адрозніваць стымулюючае ўпраўленне, звязанае з заахвочваннем работніка, і караючае ўпраўленне, звязанае з адказнасцю работніка за свае дзеянні (бяздзеянне).
Устанаўленне асабістай адказнасці работнікаў дазваляе: сумесна з іншымі формамі прафілактычнай работы прывесці ў адзіную сістэму дзейнасць кіраўнікоў і спецыялістаў, а таксама кантралюючых асоб па забеспячэнні бяспечных умоў працы; ацэньваць узровень прафілактычнай работы ў галіне аховы працы; рэгулярна атрымліваць інфармацыю аб стане машын, абсталяванні, прылады і працоўных месцаў з пункта гледжання іх бяспекі (бяспечнай эксплуатацыі) і прымаць меры да ўхілення недахопаў; атрымліваць даныя аб выкананні работнікамі патрабаванняў аховы працы і прымаць да іх меры дысцыплінарнага ўздзеяння.
Для фарміравання ўстойлівай карпаратыўна-накіраванай станоўчай матывацыі ва ўсіх падраздзяленнях і працоўных групах (брыгадах) павінны выкарыстоўвацца разнастайныя метады стымулявання работнікаў да авалодання ведамі і вопытам забеспячэння бяспекі працы і вытворчасці, да зніжэння паказчыкаў аварыйнасці, інцыдэнтнасці, вытворчага траўматызму і прафесійнай захваральнасці.
Кіраўнікі павінны ўвесь час абдумваць магчымыя спосабы паляпшэння працы і ўнутранай матывацыі працаўнікоў. Важна вылучыць магчымыя простыя змены ў працы, якія маглі б прывесці да стымулявання ўнутранай матывацыі падпарадкаваных, выклікаць супрацоўніцтва і энтузіязм з іх боку.
Такім чынам, для выхавання ў работнікаў адказных адносін да ўласнай бяспекі, а таксама бяспекі навакольных работнікаў, неабходна прымяняць меры матэрыяльнага і маральнага стымулявання за работу па ахове працы.
Віды заахвочванняў работнікаў за забеспячэнне аховы працы вызначаюцца лакальнымі нарматыўнымі прававымі актамі (калектыўным дагаворам (пагадненнем), правіламі ўнутранага працоўнага распарадку і інш.).
Формамі маральнага стымулявання могуць з'яўляцца:
аб'ява падзякі;
занясенне ў Кнігу гонару або змяшчэнне фатаграфіі на Дошку гонару;
узнагароджанне ганаровай граматай;
уручэнне ганаровага знака, вымпела;
узнагароджанні каштоўным падарункам;
прысваенне звання "Лепшы па прафесіі";
прысваенне калектывам звання "Лепшы цэх (участак, брыгада) па ахове працы" і іншых відаў заахвочванняў.
Найбольш распаўсюджаная форма матэрыяльнага стымулявання - гэта прэміраванне асобных работнікаў або цэлых калектываў за поспехі ў працы па ахове працы.
Віды заахвочванняў работнікаў за забеспячэнне аховы працы могуць вызначацца калектыўным дагаворам або палажэннем аб прэміраванні, у якім указваюцца канкрэтныя паказчыкі, умовы і памер прэміравання, парадак прадастаўлення неабходнай інфармацыі.
У якасці прыкладу можна прывесці меры маральнага і матэрыяльнага стымулявання, якія прымяняюцца ў арганізацыях Беларускай чыгункі.
Палажэннем аб прэміраванні начальнікаў аддзяленняў Беларускай чыгункі прадугледжваецца штомесячнае прэміраванне па паказчыку "Забеспячэнне аховы працы" ў памеры 30 працэнтаў.
Улік выканання гэтага паказчыка праводзіцца не з нарастаючым вынікам з пачатку года, а за справаздачны перыяд.
Падставай для налічэння прэміі за забеспячэнне аховы працы з'яўляюцца даведкі аб стане аховы працы, падпісаныя начальнікам службы аховы працы і прамысловай бяспекі, а ў яго адсутнасць - асобай, якая яго замяшчае.
Прэмія не налічваецца ў выпадку дапушчэння няшчаснага выпадку на вытворчасці са смяротным зыходам і групавога няшчаснага выпадку.
Не ў поўным аб'ёме прэмія налічваецца за зарэгістраваны ў арганізацыі няшчасны выпадак на вытворчасці.
Матэрыялы па дапушчаных няшчасных выпадках на вытворчасці прымаюцца да разгляду пасля афармлення акта формы Н-1, і прэмія не налічваецца ці налічваецца часткова за месяц, у якім аформлены вышэйзгаданы акт.
Таксама на Беларускай чыгунцы зацверджаны: Палажэнне аб правядзенні конкурсаў на "Лепшае працоўнае месца па ахове працы і культуры вытворчасці", "Лепшы праект (ідэя) па паляпшэнні ўмоў і аховы працы", "Лепшы спецыяліст па ахове працы".
Конкурс на "Лепшае працоўнае месца па ахове працы і культуры вытворчасці" з улікам ацэнкі стану і ўмоў працы на працоўных месцах, праводзіцца па наступных крытэрыях:
адпаведнасць працоўнага месца патрабаванням заканадаўства аб ахове працы;
стан працоўнага месца на адпаведнасць культуры вытворчасці, эстэтычным і эрганамічным патрабаванням;
адсутнасць парушэнняў патрабаванняў аховы працы, прамысловай і электрабяспекі ў работнікаў, якія працуюць на гэтых працоўных месцах;
ажыццяўленне кантролю з боку непасрэдных кіраўнікоў (майстроў, старэйшых электрамеханікаў, начальнікаў цягнікоў і г.д.).
Па выніках гэтага конкурсу прысуджаецца толькі адно прызавое месца. Пераможца конкурсу ўзнагароджваецца Дыпломам з выплатай грашовай прэміі ў памеры 20 базавых велічыняў кожнаму работніку, які працуе на гэтым працоўным месцы.
Конкурс на "Лепшы праект (ідэю) па паляпшэнню ўмоў і аховы працы" праводзіцца па наступных крытэрыях:
абгрунтаванасць праекта (ідэі), адпаведнасць яго (яе) сучасным патрабаванням і патрабаванням заканадаўства Рэспублікі Беларусь;
паляпшэнне вытворчых фактараў, эканамічных паказчыкаў, выснова працоўных месцаў з зоны дзеяння шкодных і (або) небяспечных вытворчых фактараў, небяспечных зон, ужыванне «бязлюдных» тэхналогій.
Па выніках гэтага конкурсу прысуджаецца толькі адно прызавое месца. Пераможца конкурсу ўзнагароджваецца Дыпломам з выплатай грашовай прэміі ў памеры 30 базавых велічынь работніку-аўтару (работнікам-аўтарам).
Конкурс на «Лепшага спецыяліста па ахове працы» праводзіцца сярод спецыялістаў па ахове працы, якія маюць досвед працы на пасадзе не менш за 1 год.
Асноўнымі мэтамі конкурсу з'яўляюцца:
павышэнне эфектыўнасці і якасці работы па стварэнню ў арганізацыях (структурных падраздзяленнях) бяспечных і здаровых умоў працы;
павышэнне прэстыжу і значнасці пасады "Спецыяліст па ахове працы";
прапаганда станоўчага вопыту работы ў галіне аховы працы;
прыцягненне ўвагі працадаўцаў і работнікаў да пытанняў паляпшэння ўмоў і аховы працы.
Задачамі конкурсу з'яўляюцца:
развіццё ў спецыялістаў па ахове працы творчай актыўнасці, прафесійнага майстэрства і наватарства, стварэнне стымулу да ўдасканалення работы;
пашырэнне межаў прафесійных зносін спецыялістаў па ахове працы, распаўсюджванне лепшых форм і метадаў работы ў галіне паляпшэння ўмоў і аховы працы.
Па выніках гэтага конкурсу прысуджаецца толькі адно прызавое месца. Пераможца конкурсу ўзнагароджваецца Дыпломам з выплатай грашовай прэміі ў памеры 30 базавых велічыняў.
Прыведзеныя прыклады не з'яўляюцца асноватворнымі. У арганізацыях з улікам характару іх дзейнасці могуць распрацоўвацца і іншыя мерапрыемствы, якія прадугледжваюць маральнае і матэрыяльнае стымуляванне работнікаў за павышэнне бяспекі працы.
Меры заахвочвання выбіраюцца з мэтай стварэння рэальнай зацікаўленасці работнікаў у забеспячэнні бяспекі кожнага працоўнага месца і ўсіх вытворчасцей, развіцця і замацавання стымулаў да выканання патрабаванняў бяспекі, усведамлення індывідуальных і групавых інтарэсаў, адказнасці работніка за стан траўматызму ў працоўным калектыве, карэкцыі суб'ектыўных уяўленняў аб небяспеках з іх. рэальнай значнасцю для ўстойлівага развіцця арганізацыі.
Падводзячы вынік вышэйсказанаму, трэба адзначыць, што садзейнічанне і супрацоўніцтва работніка з наймальнікам у справе забеспячэння бяспечных умоў працы з'яўляецца адной з асноўных умоў эфектыўнага функцыянавання сістэмы кіравання аховай працы.
Пры гэтым неабходна ўлічваць, што неабгрунтаваная маральная і матэрыяльная ўзнагарода прыводзіць да адмоўных вынікаў, зніжае агульную сілу яго ўздзеяння.
Крыніца: Дэпартамент дзяржаўнай інспекцыі працы
Міністэрствы працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь
