Аб нездавальняючай сітуацыі з траўматызмам пры выкананні шынамантажных работ Дэпартаментам дзяржаўнай інспекцыі працы Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь (далей - Дэпартамент) на працягу 2012 - 2015 гадоў у адрас рэспубліканскіх органаў дзяржаўнага кіравання, іншых арганізацый, падпарадкаваных Ураду Рэспублікі Беларусь, мясцовых органаў (далей - органы кіравання), накіравана 6 інфармацыйных лістоў, у якіх уносіліся прапановы па недапушчэнні парушэнняў патрабаванняў бяспекі працы, якія цягнуць няшчасныя выпадкі ў падпарадкаваных (размешчаных на падведамнай тэрыторыі) арганізацыях.
Разам з тым, па-ранейшаму ў арганізацыях рэспублікі сітуацыя з вытворчым траўматызмам пры выкананні вышэйназваных работ застаецца напружанай і кардынальна не змяняецца.
У 2013 годзе пры выкананні шынамантажных работ (зняцце, устаноўка, рамонт і падпампоўка колаў транспартных сродкаў) у арганізацыях Рэспублікі Беларусь 17 работнікаў атрымалі цяжкія вытворчыя траўмы і 1 загінуў. У 2014 годзе зарэгістравана 8 няшчасных выпадкаў, у выніку якіх 8 работнікаў атрымалі цяжкія вытворчыя траўмы і 3 - загінулі. У 2015 годзе адбылося 10 няшчасных выпадкаў, якія прывялі да цяжкіх вытворчых траўмаў 11 работнікаў.
За 5 месяцаў 2016 года пры выкананні шынамантажных работ цяжкія вытворчыя траўмы атрымалі 6 работнікаў (СВК "Ашмянскі світанак" Ашмянскага раёна Гродзенскай вобласці, ААТ "Гроднааграспецаўтатранс" г.Гродна, СВК "Мастаўчанка" Мастоўскага раёна Гродзенскай вобласці, » Светлагорскага раёна Гомельскай вобласці, Магілёўская база (транспартная) РУП «Магілёўскае аддзяленне Беларускай чыгункі» г. Магілёў, ГУП «Металургтранс» ААТ «Беларускі металургічны завод» Жлобінскага раён Гомельскай вобласці).
Аналіз абставін і прычын няшчасных выпадкаў указвае на тое, што ў большасці з іх пры вытворчасці шынамантажных работ з боку наймальнікаў і работнікаў не забяспечвалася захаванне адпаведнасці тэхналагічных працэсаў і вытворчага абсталявання патрабаванням нарматыўных прававых актаў.
Так, 12.02.2016 пры зняцці без папярэдняга выпуску паветра з шыны бездыскавага пярэдняга левага кола аўтамабіля МАЗ адбылося яго самаадвольнае разбортаванне і зрыў са калодкі, у выніку
чаго цяжкую вытворчую траўму атрымаў слесар па рамонце аўтамабіляў ААТ «Гроднааграспецаўтатранс» г.Гродна.
Пры аналагічных абставінах і па тых жа прычынах 15.02.2016 і 13.03.2016 адбыліся няшчасныя выпадкі, якія прывялі да цяжкай вытворчай траўмы вадзіцеля аўтамабіля СВК "Мастаўчанка" Мастоўскага раёна Гродзенскай вобласці і вадзіцеля аўтамабіля Магілёўскай базы (транспартнай) РУП "Магілёў" г.Магілёў.
Два няшчасныя выпадкі ў 2016 годзе адбыліся пры напампоўцы шын аўтамабіляў МАЗ па-за спецыяльна адведзенымі і абсталяванымі для гэтага месцамі, а таксама асобамі, якія не маюць адпаведнай кваліфікацыі, не прайшлі навучанне, інструктаж і праверку ведаў па пытаннях аховы працы пры выкананні гэтых работ.
08.02.2016 падчас напампоўвання шыны па-за спецыяльна абсталяваным месцам адбыўся вылет разрезного замочнага і стопорнага кольцаў, якімі быў цяжка траўміраваны вадзіцель аўтамабіля СВК "Ашмянскі світанак" Ашмянскага раёна Гродзенскай вобласці. Пры гэтым пацярпелы быў дапушчаны да выканання шынамантажных работ без адпаведнай кваліфікацыі манціроўшчыка шын і шынапнеўматычных муфт, а таксама без правядзення навучання і праверкі ведаў па пытаннях аховы працы.
10.03.2016, седзячы на коле і напампоўваючы яго пры дапамозе кампрэсара, цяжкую вытворчую траўму атрымаў слесар сельскагаспадарчых машын і абсталявання Сельскагаспадарчага унітарнага прадпрыемства "Золак-Агра" Светлагорскага раёна Гомельскай вобласці. Работы па напампоўванні кола, у дадзеным выпадку, праводзіліся асобай не мелым адпаведнай кваліфікацыі і не мінулым інструктажу праверкі ведаў па пытаннях аховы працы і па-за адмыслова абсталяваным месцам.
У 2009 і 2014 гадах Дэпартамент звяртаў увагу зацікаўленых на абавязковае прымяненне гнуткіх падаўжальнікаў вентыляў задніх бездыскавых колаў аўтамабіляў сямейства МАЗ. Аднак, у 2016 годзе зноў зарэгістраваны няшчасны выпадак, які адбыўся пры абслугоўванні шыны задняга бездыскавага кола аўтамабіля МАЗ з адсутным падаўжальнікам вентыля (Магілёўская база (транспартная) РУП «Магілёўскае аддзяленне Беларускай чыгункі» г.Магілёў).
Указанымі прыладамі заводам-вытворцам абсталююцца не толькі сучасныя аўтамабілі, але і аўтамабілі МАЗ-5551 і МАЗ-53371, пастаўленыя на вытворчасць у 1985 і 1987 гадах. Устаноўлена, што пры аварыйным зніжэнні ціску паветра ў шыне ўнутранага кола адбываецца пракручванне яе адносна вобада. Гэта прыводзіць да разбурэння гнуткага падаўжальніка вентыля і, як следства, да неабходнасці яго замены пры рамонце кола, што часцяком не робіцца.
Таму для прадухілення траўміравання працаўнікоў пры зняцці колаў з разборным вобадам, шыны якіх знаходзяцца пад ціскам, неабходна забяспечыць строгае і безумоўнае выкананне патрабаванняў правіл аховы працы і не дапушчаць усталёўку ўнутраных задніх колаў без гнуткага падаўжальніка вентыля.
Парадак мантажу і дэмантажу шын выкладзены ў главе 7 Тэхнічнага кодэкса якая ўсталявалася практыкі «Аўтамабільныя шыны. Нормы і правілы абслугоўвання» ТКП 299-2011(02190), зацверджанага і ўведзенага ў дзеянне загадам Міністэрства транспарту і камунікацый Рэспублікі Беларусь ад 21.03.2011 № 149-Ц.
Акрамя гэтага патрабаванні бяспекі работ па мантажы і дэмантажы колаў выкладзены ў кіраўніцтве па эксплуатацыі на аўтамабілі МАЗ усіх мадэлей. У прыватнасці, адным з асноўных крытэрыяў бяспекі з'яўляецца катэгарычная забарона зняцця са калодкі кола без поўнага выпуску паветра з шыны.
На падставе выкладзенага і ў мэтах недапушчэння няшчасных выпадкаў пры правядзенні шынамантажных работ Дэпартамент прапануе органам кіравання запатрабаваць ад кіраўнікоў падпарадкаваных (размешчаных на падведамнай тэрыторыі) арганізацый, якія эксплуатуюць механічныя транспартныя сродкі:
1) выкарыстоўваючы прадстаўленую інфармацыю, правесці пазапланавы інструктаж з работнікамі, занятымі эксплуатацыяй, рамонтам і тэхнічным абслугоўваннем аўтамабіляў;
2) мантаж і дэмантаж шын праводзіць толькі пры дапамозе прызначаных для гэтага прылад, абсталяванні, прыстасаванняў і прылады, якія забяспечваюць бяспеку працавальных;
3) не дапускаць:
выкананне шынамантажных работ работнікамі, якія не маюць адпаведнай кваліфікацыі, не прайшлі навучанне, праверкі ведаў і інструктажу па бяспечным іх выкананні;
дэмантаж з вобада шын, якія знаходзяцца пад ціскам;
зняцце кола з разборнымі абадамі, калі шына знаходзіцца пад ціскам;
эксплуатацыі аўтамабіляў з разбуранымі гнуткімі падаўжальнікамі вентыля для накачкі і выпуску паветра з шын унутраных задніх бездыскавых колаў.
