- Хлопчык, чуеш? Цішыня! Сюды прыходзім і маўчым. Маўчым, каб пачуць.
- Камяні прыгожыя, толькі вельмі сумныя. Шкада, што яны не могуць расказаць.
– Яны маўчаць, маўчым і мы. Але памятаем усё, што было раней, памятаем. Яны маўчаць, бо не могуць забыць тыя жахлівыя дні. Я хачу, каб у гэтым месцы і ў гэтай цішыні мы і нашы дзеці памяталі, якое жыццё цудоўнае ў свеце і як цяжка дасталася гэтай зямлі. Цішыня...
- Дзядзька, раскажы мне пра вайну.
22 чэрвеня ва ўрочышчы Стасіна прайшоў мітынг-рэквіем, прысвечаны Дню ўсенароднай памяці ахвяр Вялікай Айчыннай вайны і генацыду беларускага народа «Памяць мацнейшая за час. Будзем памятаць, каб не паўтарылася…»
Па жывым калідоры з 80 юнакоў і дзяўчат з запаленымі свечкамі агню памяці па абодва бакі дарогі, якая вядзе да пахавання, прайшлі ў гэты вечар больш за тры тысячы чалавек - дэлегацыі сельсаветаў раёна, прадстаўнікі прадпрыемстваў і арганізацый горада і раёна, ветэраны працы, моладзь, грамадскасць - каб аддаць даніну памяці загінуўшым ад рук карнікаў мірным жыхарам у гады Вялікай Айчыннай вайны. Падчас мітынгу хлопцы з запаленымі свечкамі выклалі лічбу 80, як сімвал мірных гадоў на беларускай зямлі.
Ёсць раны, якія не лечыць час. Незлічоныя ахвяры Вялікай Айчыннай вайны - адна з такіх незагойных ран. 22 чэрвеня - у Дзень памяці і смутку - прысутныя сабраліся ля падножжа аднаго з найбуйнейшых пахаванняў мірных жыхароў на тэрыторыі Беларусі. Тут, на зямлі, багата палітай слязамі і крывёй 12,5 тысяч нявінна забітых, мы ўспомнілі кожнага трэцяга загінулага беларуса, успомнілі тых, хто коштам свайго жыцця выканаў абавязак па абароне Радзімы, усіх закатаваных у фашысцкай няволі, якія памерлі ў тыле ад голаду і пазбаўленняў. . Мы ўспомнілі бязвінныя душы жанчын, старых і дзяцей, якія былі бязлітасна знішчаны за тое, што хацелі жыць мірна на роднай зямлі…
З кожным годам усё менш і менш побач з намі відавочцаў тых ваенных гадоў. Многія ў сваіх сем'ях са слязамі на вачах і болем у сэрцы ўспамінаюць у гэтыя дні сваіх родных, блізкіх і знаёмых. Гартаюць альбомы са старымі жоўклымі фатаграфіямі, перачытваюць дакументы, выразкі з газет, якія беражліва захоўваюць усе гэтыя гады. З асаблівым пачуццём гонару трымаюць у руках ордэны і медалі, якія па праве належаць сваякам-героям.
Да прысутных звярнуўся старшыня райвыканкама Рыгор Пратасавіцкі:
- Сёння ўся Беларусь успамінае трагічныя падзеі 22 чэрвеня 1941 года. Раніцай вайна вераломна ўварвалася ў наш дом, разбурыўшы лёсы, сем'і, гарады і вёскі. Больш за тры гады беларуская зямля літаральна стагнала ад зверстваў нацыстаў. Абарона роднай зямлі згуртавала беларускі народ. Нашы дзяды і прадзеды, падвяргаючыся катаванням і тэрору, захавалі свой гонар і годнасць. Праз дзесяцігоддзі дабрабыту мы, захоўваючы гістарычную праўду, захоўваем дзяржаўны суверэнітэт і еднасць у імя міру на роднай зямлі. І пакуль у нас ёсць памяць, мы будзем жыць годна і свабодна на роднай зямлі і ў сваёй дзяржаве.
Не мог пакінуць без увагі гэты мітынг-рэквіем і Старшыня праўлення Нацыянальнага Банка Рэспублікі Беларусь Павел Калаур, дзяцінства якога прайшло недалёка ад гэтага трагічнага месца:
- Для мяне вялікі гонар быць разам з вамі. Гэты дзень - дзень пачатку генацыду беларускага народа. Давайце на хвіліну задумаемся аб тым, што да таго былі намеры, былі планы, а яшчэ раней - была непавага да чалавечых каштоўнасцяў, годнасці і правоў чалавека.
Тут шмат цудоўных маладых людзей. І я найперш звяртаюся да іх. Барацьба з генацыдам - гэта ў першую чаргу барацьба ў мірны час, барацьба за чалавечыя каштоўнасці. Мы ўшаноўваем сёння добрыя якасці загінуўшых людзей, вартасці тых, хто ляжыць у гэтых магілах. Я сёння не адзін - са сваёй сям'ёй, унукамі. І я вельмі хачу, каб яны чулі мае словы. І я паўтару, што барацьба з генацыдам - барацьба ў мірны час. І гэтая барацьба - за чалавечыя каштоўнасці. Міру вам і дабрабыту, дарагія мае землякі.
Таксама да прысутных звярнулася выпускніца Столінскай дзяржаўнай гімназіі Кавальская Дыяна:
– Ад імя сваіх аднагодкаў хачу сказаць, што ўсім людзям, асабліва моладзі, важна ведаць гісторыю сваёй Радзімы. А пра Вялікую Айчынную вайну, самую страшную ў гісторыі чалавецтва, мы не павінны забываць ніколі. Мы ведаем пра вайну з кніг і фільмаў, а многія паспелі паразмаўляць з жывымі сведкамі вайны. Паважаныя дарослыя, вы данеслі да нас гэтую горкую памяць аб мінулай вайне. А мы абяцаем, што будзем прыходзіць у гэтыя памятныя мясціны самі і прыводзіць сюды сваіх сяброў. Мы ніколі не забудзем, як паміралі дзеці, хаваючыся ад куль у бацькоўскіх абдымках. І як гінулі бездапаможныя старыя. Нікому і ніколі мы не дазволім забыцца пра тое, да якіх жахлівых трагедый прыводзяць ідэі нацызму і імкненне навязваць сваю волю сілай.
Ва ўсе часы, ва ўсіх кутках чалавечых сэрцаў заўсёды захоўваліся простыя і зразумелыя словы малітвы. Вера дадзена нам, каб паднімацца над нягодамі і станавіцца мацней у хвіліны роспачы. Менавіта вера дапамагла народу вызваліцелю прынесці мір на нашу беларускую зямлю. Агеньчык веры падтрымлівае нас і зараз, асвятляе наш шлях і дае нам надзею.
Слова падалі настаяцелю храма Покрыва Прасвятой Багародзіцы р. п. Рэчыца ерэю Паўлу Дабрынцу:
- Дзень пачатку Вялікай Айчыннай вайны - гэта дзень прыходу страшнай карычневай чумы, якая хацела не проста заняволіць, а знішчыць людзей. З божай дапамогай народ Беларусі, народ-пераможца, змог пераадолець гэтае выпрабаванне. Памолімся разам за ўсіх тых, хто загінуў у гэтай страшнай вайне. Няхай вас, вашых родных і блізкіх аберагае Гасподзь і даруе кожнаму з нас мір, дабрабыт і магчымасць жыць і дараваць жыццё.
Далей прайшла жалобная цырымонія. Кветкі загінуўшым усклалі ад прадстаўнікі ўлады, у ліку якіх былі таксама член Савета Рэспублікі Ігар Луцкі, дэпутат Палаты Прадстаўнікоў Аляксандр Вячорка, дэпутацкага корпуса раёна, прадстаўнікі сілавых структур, грамадскіх арганізацый, працоўных калектываў і жыхароў раёна.
Ушанавалі памяць усіх, хто аддаў жыцці за нашу мірную будучыню хвілінай маўчання, а ў неба паляцелі з пажаданнямі міру і згоды на зямлі Беларусі сімвалы свету - галубы.
Перамога над ворагам яшчэ ніколі не давалася лікам мільённых ахвяр. І не вядома, ці ўдалося нашым бацькам дзядам і прадзедам выдужаць, калі б аб іх не маліліся іх маці, жонкі і сёстры. Праваслаўная вера - духоўная аснова гераізму абаронцаў Айчыны.
Аляксандр
Нікіфарэнка
Фота аўтара
